Sinds het begin van de menselijke beschaving is taal onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling van de mens. Overal ter wereld hebben beschavingen hun eigen talen en dialecten gecreëerd, wat heeft geleid tot een rijke verscheidenheid. Door globalisering groeit de behoefte aan uniforme communicatie, wat wereldwijde correspondentie makkelijker maakt. Tegelijkertijd krijgen lokale talen en dialecten hierdoor minder aandacht en dreigen ze langzaam te verdwijnen.
Hoeveel talen zijn er wereldwijd?
Het exacte aantal is lastig te bepalen. Wanneer spreken we van een taal en wanneer van een dialect? Volgens Ethnologue (Eberhard, 2024), dé autoriteit op het gebied van taalregistratie, worden er wereldwijd ongeveer 7.000 talen gesproken. Hun meest recente cijfers tonen aan dat er 7.164 actieve talen zijn, waarvan er maar liefst 3.072 bedreigd worden.
Definitie en oorzaken van bedreigde talen
Een taal wordt als bedreigd beschouwd wanneer het niet langer vanzelfsprekend is dat kinderen deze taal leren of gebruiken. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend. Denk aan toenemende globalisatie, massamigratie en culturele verschuivingen.
Daarbij komt ook dat 80% van de wereldbevolking slechts 20% van de ongeveer 7.000 talen spreekt. Dit betekent dat de meeste talen door kleine gemeenschappen worden gebruikt. Hoe kleiner de gemeenschap, hoe groter de kans dat de taal bedreigd raakt, vooral in landen waar men overstapt op talen die sociale of economische voordelen bieden.
Wat zijn bedreigde talen?
Talen die aanzienlijk minder worden gebruikt door hun gemeenschap of die geen nieuwe sprekers aantrekken, worden als bedreigd beschouwd. Vooral talen die door inheemse stammen worden gesproken, lopen een groot risico.
Opvallend is dat meer dan 50% van alle bedreigde talen zich in slechts acht landen bevinden: Kameroen, Papoea-Nieuw-Guinea, Nigeria, Indonesië, Australië, Mexico, Brazilië en India. Deze landen herbergen een enorme taalkundige diversiteit, maar ook gemeenschappen waar talen vaak worden verdrongen door dominante nationale of internationale talen.
Oorzaken van taalverlies
Het proces waarbij taalvaardigheid afneemt of volledig verloren gaat, versnelt in toenemende mate. Immigranten kiezen er vaak voor om de taal van het land waar ze naartoe verhuizen te spreken, waardoor de noodzaak om hun moedertaal te blijven gebruiken vermindert.
Daarnaast spelen overheden en bedrijfsorganisaties hierin een rol. Zij kunnen eisen dat de bevolking of het personeelsbestand de dominante taal van het land of de regio, de zogenaamde ‘lingua franca’, adopteert. Dit kan leiden tot een afname in het gebruik en uiteindelijk tot het verdwijnen van lokale talen.
De minst gesproken talen ter wereld
Hoewel het Mandarijn Chinees, Spaans en Engels de meest gesproken talen ter wereld zijn, bestaan er talloze talen die door slechts een handjevol mensen worden gesproken. Volgens de Endangered Language Alliance zijn er wereldwijd voorbeelden van bedreigde talen. In Afrika is het Kota een bedreigde taal, in Azië het Bartangi en in Midden-Amerika het inheemse Amuzgo.
Ook Europa kent bedreigde talen. Een voorbeeld hiervan is het Iers (Gaelic) in Ierland, dat slechts door ongeveer 170.000 mensen als eerste taal wordt gesproken. Door actieve interventie van de overheid, zoals het stimuleren van het gebruik van de taal in onderwijs en media, neemt het gebruik van Gaelic weer langzaam toe (ELA, 2025).
Voorbeelden van talen met slechts enkele sprekers
In Indonesië, een land met 277 miljoen inwoners, behoort het Mamuji tot de minst gesproken talen. Slechts 63.000 mensen beheersen deze taal, waarmee het een van de vele bedreigde talen in de regio is.
De taal die wereldwijd het minst wordt gesproken, is het Tobiaans. Dit is de moedertaal van een kleine gemeenschap op het eiland Tobi, gelegen in het zuiden van de Oceanische eilandstaat Palau. Het aantal actieve sprekers is hier inmiddels geslonken tot slechts 30 personen.
Gevolgen van het verdwijnen en uitsterven van talen
Wanneer talen verdwijnen, verdwijnt daarmee ook een schat aan unieke kennis. Hoewel wetenschappers tegenwoordig hard werken om zoveel mogelijk bedreigde talen te documenteren, blijft het onvermijdelijk dat veel verloren gaat. Kennis over de natuur, traditionele gebruiken en cultuur, evenals mondeling overgeleverde geschiedenis, gaan onherroepelijk verloren zodra een taal ophoudt te bestaan (Jansen, 2021).
Verlies van cultureel erfgoed en kennis
De vaardigheden en kennis van volkeren en inheemse stammen zijn vaak nauw verweven met hun taal. Zo zijn de Aboriginals in Australië meesters in geolokalisatie en navigeren zij moeiteloos door het uitgestrekte platteland. In Indonesië en de Amazone hebben inheemse stammen diepgaande kennis van de geneeskrachtige eigenschappen van planten. Deze waardevolle kennis wordt doorgaans mondeling doorgegeven en blijft vaak beperkt tot hun eigen taal, waardoor het verlies van een taal ook een bedreiging vormt voor het voortbestaan van deze unieke tradities.
Impact op gemeenschappen en identiteiten
Wanneer een taal verdwijnt, gaat er veel meer verloren dan alleen de taal zelf. Voor de sprekers betekent dit vaak een verlies van hun cultuur en identiteit, die onlosmakelijk verbonden zijn met hun manier van leven. Daarnaast gaat waardevolle kennis en informatie verloren die voor buitenstaanders relevant of zelfs van onschatbare waarde kan zijn, zoals inzichten in tradities, geschiedenis en lokale expertise (Jansen, 2021).
Inspanningen voor het behoud van bedreigde talen – Rol van overheden en organisaties
Wetenschappers en overheden hebben reeds lang opgemerkt dat taalverlies een groeiend probleem is en dat er snel actie vereist is. Er wordt wereldwijd steeds meer ingezet op het behoud en de documentatie van bedreigde talen. Non-profitorganisaties, bedrijven en overheidsinstellingen lanceren steeds vaker initiatieven en projecten om deze talen te beschermen voor toekomstige generaties.
Documentatie en revitalisatieprojecten
Google heeft via haar Arts & Culture-afdeling het project Woolaroo gelanceerd, een app waarmee gebruikers inheemse talen kunnen ontdekken en leren. Daarnaast is er Wikitongues, een Amerikaanse non-profitorganisatie die zich richt op het behoud en de promotie van alle talen wereldwijd. Deze organisatie verzamelt video’s waarin verschillende gemeenschappen hun taal demonstreren.
Een van de grootste initiatieven is het Endangered Languages Project, een multinationaal samenwerkingsverband van taalorganisaties, taalkundigen, onderwijsinstellingen en prominente bedrijven. Dit project zet zich in voor het behoud en de versterking van bedreigde talen over de hele wereld (ELP, n.d.).
Ontdek ons blog voor meer interessante artikelen van vertaalbureau Urgent Vertalen!
