Onvertaalbare woorden

Laatst was ik bij een evenement, waar men zich bezig hield met carbidschieten. Het was er reuzegezellig. Wel was het met het uitwaaien erg koud geworden, zodat we later op de avond stonden te koukleumen. Voor die tijd hebben we heerlijk gedineerd, waarbij we bij het natafelen goed konden uitbuiken.

Waarschijnlijk is voor de meeste Hollanders bovenstaande tekst ook een beetje vreemd, maar ik ga er van uit dat wel ieder woord in dit verhaal begrepen wordt.

Lees verder

Carbidschieten, uitwaaien en natafelen

Voor de vertaler is bovenstaande tekst moeilijk te vertalen, omdat het verhaal veel onvertaalbare woorden bevat. Dit wil zeggen dat er verschillende woorden in staan, die vanuit het Nederlands moeilijk in één woord te omschrijven zijn naar een buitenlandse taal. In dit geval bestaan geen vertalingen in een enkel omvattend, beknopt woord. Dus voor dat ene woord zijn geen officiële vertalingen. Zij zijn dan ook moeilijk te vertalen zonder dat de betekenis van het oorspronkelijke woord verloren gaat. Vaak heb je dan één of meerdere zinnen nodig om het woord te beschrijven en te laten begrijpen.

Taalleemte

Taalleemte is het ontbreken van een woord voor een begrip of een situatie in een taal. Een tekst goed vertalen betekent niet alleen de tekst omzetten naar een andere taal, maar ook het gevoel in die tekst kunnen overbrengen, zoals die is bedoeld vanuit de brontaal. Het komt geregeld voor dat een woord in de ene taal wel en in de andere taal niet bestaat. Vergelijkbare woorden missen dan de nuance. De woorden uit de andere taal zijn niet exact gelijk aan de woorden uit de brontaal. Het moeilijkste om te vertalen zijn de woorden die gaan over lokale verschijnselen en cultuur, zoals in het Nederlands de woorden: klunen, dijkgraaf en bijvoorbeeld dauwtrappen.

Laten we eens terug gaan naar bovenstaande tekst. De woorden carbidschieten, gezellig, uitwaaien, koukleumen, natafelen en uitbuiken zijn pure Nederlandse woorden die voor de buitenlandse talen geen equivalent hebben. Zo kan het woord “gezelligheid” worden vertaald naar het meest dichtstbijzijnde Engelse woord “Cozy”. Gezellig of knus wordt vaak vertaald naar “nice atmosphere” en het woord natafelen suggereert dat het gezellig is en kan dit in het Engels omgezet worden naar “lingering on after dinner, maar deze pogingen dekken de lading van het oorspronkelijke woord niet. Een tegenligger wordt in het Engels vertaald naar “oncoming vehicle”of “oncoming traffic”. Een scholier wordt vaak vertaald naar “student”, maar dat woord is veel te algemeen bedoeld. Meerdere onvertaalbare woorden zijn o.a.:smeuïg, borrel, boffen, voorpret, pretoogjes, buurvrouw, zwijgen, meedenken, collegiaal, kattebelletje, luchtkasteel en kinderwens. Uitwaaien wordt uitgelegd als frisse wind, maar zo raak je de essentie van het woord niet.

Lexicaal gat

Wanneer woorden gewoon niet bestaan in een taal, dan spreekt men van “leemte” in de taal of “lexicaal gat”. Ook in onze eigen taal zijn er woorden die niet in één woord omschreven kunnen worden.

Probeer dat maar eens met de uitleg van “de binnenkant van de elleboog”. En weet u wat het moderne woord “beurtbalkje” inhoudt. Dit is het balkje dat wordt gebruikt bij de kassa om een scheiding te maken, op de lopende band, tussen de boodschappen van de ene en volgende klant. Sinds kort hebben ze hier één Nederlands woord voor in het leven geroepen, “beurtbalkje”.

Elke taal kent onvertaalbare woorden

Dus, niet alleen voor die andere taal bestaat taalleemte. Ook in onze Nederlandse taal kennen wij dit probleem. Het Duitse woord “Fingerspitzengefühl” wordt ook in Nederland gebruikt, omdat we er geen goede vertaling voor weten. Zo eten we en gebruiken het woord “fastfood” en bellen we met een “smartphone”.

Nog een onvertaalbaar woord is “Drachenfutter”, letterlijk vertaald zou dat drakenvoer betekenen. Echter in het Duits bedoelen ze hier een bosje bloemen of cadeautje, dat door de man wordt gegeven als goedmakertje voor zijn vrouw. In het Engels kennen ze het woord “chufferd”. Het betekent heel blij, heel trots of heel gelukkig met jezelf. “Siblings” is een overkoepelend woord voor broers en zussen, iets wat het Nederlands niet kent.

Met een greep uit de vele mooie woorden vanuit een vreemde taal, die niet te vertalen zijn naar één enkel Nederlands woord en leuke weetjes, volgen hieronder nog een aantal leuke voorbeelden.

Wist je dat…

  • …in het Frans: “Seigneur-terraces” = caféklanten, die lang op een terras blijven zitten, maar weinig gebruiken;
  • …in het Duits: “Putzfimmel” = overdreven schoonmaakdrang;
  • …het Griekse woord “moutza” en de handpalm met gespreide vingers naar iemand richten. Met dit gebaar wordt de Griek zeer beledigd. Wanneer men met de hand vijf wil aanduiden, zal dit moeten gebeuren met de handpalm naar zichzelf gericht. Dus dit is door een specifieke gedragscode, die een ander land niet kent.
  • …in Tsjechië gebruikt men één woord voor het bellen naar een mobiele telefoon en het maar één keer laten overgaan, zodat de andere persoon terug zal bellen. Een foefje om de eerste beller kosten te besparen. Dit is een volledige beschrijving van het Tsjechische woord: “Prozvonit”.
  • …in Nederland kennen we het eenkindbeleid zoals in China niet. Daarom hebben wij ook geen goede vertaling voor het Kartonese woord: “Gagung”. Hiermee wordt een man bedoeld, die weinig kans maakt om te trouwen of een gezin kan stichten wegens het eenkindbeleid.
  • …een mooi woord in het Japans is “Komorebi”, het zonlicht dat door het bladerdak van de bomen schijnt, oftewel een wisselwerking tussen het lichten de bladeren.
  • …als laatste is het woord “Rhwe”, dat zoveel betekent als: naakt en dronken op de vloer slapen (en dat moet er beslist bij vermeld worden) zonder matje. “Rhwe” wordt gebruikt in een Zuid-Afrikaanse taal komend uit o.a. Mozambique, Swaziland en Zimbabwe.

Uiteraard zijn er nog heel veel andere onvertaalbare woorden, die niet in dit artikel zijn genoemd. Benieuwd welke dat zijn? Bekijk dan het tweede deel!

Heeft u een beëdigde vertaling nodig van een professioneel vertaalbureau? Neem direct contact op met Urgent Vertalen den Haag.

info

1850 klanten waarderen ons gemiddeld met een 9.5/10

Meer info

Professionele vertaling nodig?

Heeft u een officiële vertaling nodig en wilt u de garantie dat het goed gebeurt? Als beëdigd vertaalbureau vertalen wij uw document snel en goed. U profiteert altijd van onze niet goed, geld terug garantie, onze snelheid en het feit dat wij gemiddeld 36,8% goedkoper zijn in vergelijking met andere vertaalbureaus.

Direct aanvragen

Volg ons

Wanneer u voor Urgent Vertalen kiest, dan bent u ervan verzekerd dat;

Bekijk onze diensten

Plaats een reactie